Nienacki, czyli Pan Samochodzik

Przemek Jurek

Sentymentalne powroty do czasów dzieciństwa to nie zawsze dobry pomysł. Konfrontacja tego, co jest z tym, co było, i to dawno temu, bywa niestety przykra, choć trzeba uczciwie przyznać, że w wielu wypadkach – wbrew sentymentom właśnie – zwycięża nudna teraźniejszość. Gdy sprzątając półki z książkami, strąciłem sobie na głowę jeden z zakurzonych tomów „Pana Samochodzika”, uznałem to za znak. Gdy po ponad dwudziestu latach sięgnąłem po tę książkę, już po pierwszym rozdziale doszedłem do wniosku, że nie da się tego czytać.

Wydało mi się to jakieś takie... łopatologicznie pedagogiczne, niedzisiejsze, mimowolnie zabawne, a nawet, o zgrozo, tracące socjalistyczną propagandą. Pan Samochodzik, czyli pan Tomasz, muzealnik i detektyw-amator to owszem, pasjonat, ale zupełnie nie w stylu Indiany Jonesa. To taki kulturalny nudziarz, wplątujący się co prawda w różne niesamowite przygody, ale także ormowiec, przyjaciel harcerzy, obrońca środowiska i zgodny współpracownik milicji. Jego przeciwnikami są z reguły bandyci zza zachodniej granicy. Krótko mówiąc, książki Nienackiego miały przede wszystkim uczyć i wychowywać, więc dla bardzo już dorosłego czytelnika mogą mieć wyłącznie urok ramoty z zamierzchłych czasów dzieciństwa. Można przejrzeć, ale żeby na nowo zagłębiać się we wszystkie tomy? Bez przesady.

Żelazny kanon dwunastu książek o przygodach Pana Samochodzika ma jednak pewną zaletę, z punktu widzenia fana motoryzacji - zasadniczą. Z ilu młodych ludzi zrobił Nienacki zapalonych historyków i archeologów, trudno wyczuć. Ilu dzięki niemu pokochało samochody - również trudno policzyć, ale jeden z nich to właśnie niżej podpisany. Nie ma co. Gdyby nie Nienacki, nie pisałbym pewnie tych felietonów i nie wiedziałbym, co to cylinder, zawór i jak działa gaźnik. I choć już po pierwszym rozdziale „Wyspy złoczyńców” doszedłem do wniosku, że czytać się tego nie da i że to gruba przesada zagłębiać się we wszystkie tomy, czytałem jednak dalej - a czytałem dalej, bo doskonale wiedziałem, że w każdej książce jest taki moment, gdy Pan Samochodzik ściga się ze swoim rywalem i pokazuje mu, jaką potworną moc ma silnik jego budzącego powszechną wesołość wehikułu. Silnik od Ferrari 410 Super America.

Wstyd przyznać, ale do dziś mnie to kręci. Ci źli najpierw się z Pana Samochodzika śmieją, nazywają jego wóz pokraką, a gdy przychodzi co do czego, rzednie im mina i ze zdumieniem patrzą, jak bez trudu wyprzedza ich coś, co wygląda jak stare czółno na kółkach. Kto z nas nie chciałby przeżyć takiej chwili triumfu? Kto nie chciałby mieć w swojej astrze silnika od włoskiego ścigacza? Kto nie chciałby mieć samochodu-amfibii, zwłaszcza teraz, kiedy ciągle pada? Takie historie tylko u Nienackiego, tylko w „Samochodzikach”.

Niektórzy twierdzą, że prawdziwie męska lektura to „Raz w roku w Skiroławkach”. Nie wierzcie im.